Τα καινούρια ρούχα του αυτοκράτορα 1999

Το Βήμα, 20 Νοεμβρίου 1999

Πέμπτη βράδυ, λίγο μετά τις 9. Οδός Πειραιώς 161, +Soda. Επισκεπτόμαστε τον χώρο του κλαμπ για να δούμε την πολυσυζητημένη παράσταση «Τα καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα» της Έλενας Πέγκα και σας… ξεναγούμε στο χώρο και στο θέαμα.

Ο χώρος: Κλαμπ +Soda. Ημίφως, μικρά κόκκινα φώτα. Ο χώρος μόλις που διακρίνεται. Φωτεινές επιγραφές πληροφορούν το κοινό να μην κάνει φασαρία, να περάσει και να καθήσει στους μεγάλους λευκούς καναπέδες που έχουν τοποθετηθεί διάσπαρτα. Οι επεμβάσεις στο χώρο του κλαμπ δεν είναι πολύ μεγάλες. Το μπαρ, η κονσόλα του dj και το τύπου «πασαρέλα» υπερυψωμένο dancefloor παραμένουν στην αρχική τους θέση. Όσοι δεν βρίσκουν θέση σε κάποιο καναπέ, στέκονται όρθιοι στο πίσω μέρος, ενώ ορισμένοι παρακολουθούν την παράσταση από το μικρό μπαλκόνι που βρίσκεται στην αριστερή πλευρά του χώρου.

Σκηνικά – κοστούμια: Τα σκηνικά της παράστασης επιμελήθηκε ο Βαλεντίνο Μαρένγκο και τα κοστούμια ο Νίκος Νατσούλης. Τα «ρούχα του αυτοκράτορα» υπογράφουν οι Μάρκος Αντώνιος, Χρήστος Βελουδάκης, Γιώργος Ελευθεριάδης, Βάσω Κόνσολα – Γιάννης Μιχαηλίδης, Κατερίνα Μαυρακάκη, Αποστόλης Μητρόπουλος και Deux Hommes. Όλα αποπνέουν μια αίσθηση φουτουριστικής μπαρόκ με ιδιαίτερη έμφαση στο βινύλιο, το συνθετικό ύφασμα και το στυλ cyberspace. Στο τέλος της παράστασης όλα αυτά θεωρούνται μάλλον περιττά, αφού ο πρωταγωνιστής – χορευτής Κωνσταντίνος Ρήγος εμφανίζεται ολόγυμνος στη σκηνή.

Το θέμα: Όλη η παράσταση είναι μια ιδέα του Μάνθου Σαντοριναίου – που επιμελείται και το video art – βασισμένης στο παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν «Τα καινούργια ρούχα του Αυτοκράτορα», ενώ το κείμενο διασκεύασε η Έλενα Πέγκα. Όσον αφορά τη σκηνοθεσία στερείται συγκεκριμένου στίγματος, αφού επενέβησαν και οι τρεις βασικοί συντελεστές της παράστασης, γεγονός που μας προκάλεσε αρκετά ερωτηματικά.

Το θέαμα: Ουσιαστικά πρόκειται για μια σύγχρονη εκδοχή ενός μύθου εντεταγμένου στα πλαίσια της μόδας και της σύζευξης χορού, θεάτρου, βίντεο και μουσικής – η οποία παίζει συνεχώς σε ρυθμούς ρέιβ και τέκνο, απόλυτα εντεταγμένη στο ύφος του +Soda και με την υπογραφή της dj Λευκής. Ο χώρος και ο χρόνος της παράστασης είναι το παρόν, αφού στην ουσία το έργο πραγματεύεται το εδώ και το τώρα. Οι ηθοποιοί παίζουν αλλά και χορεύουν στους ρυθμούς της μουσικής.

Τα πρόσωπα είναι τα ίδια με αυτά του παραμυθιού, με την προσθήκη του Υπερεγώ του Αυτοκράτορα (Ναταλία Δραγούμη) και μιας σχεδιάστριας μόδας, της Κρίστιαν Άντερ (Γιώτα Φέστα), η οποία μέσα από μια προσωπική κατάθεση των βιωμάτων της από τον χώρο της μόδας περιγράφει ειρωνικά τον κόσμο της πασαρέλας. Όλοι οι υπόλοιποι ρόλοι ακολουθούν – εν μέρει – πιστά τη λογική του παραμυθιού που θέλει δύο απατεώνες (Κώστα Καζανάς, Αλέκος Συσσοβίτης) να σχεδιάζουν αόρατα ρούχα για ένα ματαιόδοξο Αυτοκράτορα (Κωνσταντίνος Ρήγος) τον οποίο συμβουλεύει και κατευθύνει ο Άγγελος – αυλικός του (Κώστας Κρομμύδας). Με αφορμή την απάτη και την αυταπάτη το παραμύθι κριτικάρει μάλλον αρνητικά τη σύγχρονη ζωή, έτσι όπως αυτή διαμορφώνεται πάνω στην αλλαγή του αιώνα.

Κοινό: Οι αντιδράσεις ποικίλλουν. Οι νεότεροι και ειδικότερα όσοι έχουν μυηθεί στον χώρο του κλάμπινγκ και της μόδας, και όχι τόσο στον χώρο του θεάτρου, ενθουσιάστηκαν. Οι υπόλοιποι, και ειδικά οι μεγαλύτερης ηλικίας θεατές, μάλλον δυσφόρησαν, κουράστηκαν από τους ασταμάτητους έντονους ρυθμούς της μουσικής και από τις, σε μεγάλο βαθμό, φουτουριστικές προσεγγίσεις, που κατά γενική παραδοχή στερούνται συγκεκριμένου σκηνοθετικού οράματος.

Ίσως η παράσταση αυτή να εγκαινιάζει ένα νέο είδος θεάτρου, που προσκαλεί σε διάλογο τις τέχνες του χορού και του βίντεο, με την ιδιαιτερότητα του περιορισμού του χωρόχρονου. Ίσως είναι μια καλή βιτρίνα ενός fashion promotion. Πάντως, από ό,τι είδαμε τίποτε δεν θυμίζει θέατρο κλασικής μορφής ή νοοτροπίας, ούτε καν κάτι από τις νεωτεριστικές προσεγγίσεις του σύγχρονου θεάτρου. Είναι μια παράσταση διαφορετική στην πλειοψηφία των στοιχείων της…

Της Σωτηρίας Ματζίρη/Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 16 Φεβρουαρίου 2000

Και στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια επιστρατεύεται στο όνομα της πρόκλησης ένας ακραίος πλούτος φανταχτερών υλικών, με επαναστατικά ή ανούσια αποτελέσματα. Πολλή μουσική, ενδύματα που δεν κρύβουν αλλά ξεσκεπάζουν – ημίγυμνα κορμιά – χρώμα, ταχύτητα, υπερκινητικότητα, άφθονα πολυμέσα, τολμηρός λόγος. Μια εξόρμηση για ανανέωση του θεάτρου, η οποία άλλοτε ωθείται από τη θεμιτή ανάγκη για εικαστική και κοινωνική αλλαγή, άλλοτε είναι το σκέτο χάρισμα μιας ωραίας τέχνης στο βωμό του εμπορίου και της μόδας. Ενίοτε και τα δύο. Και οι δύο πλευρές κόπτονται για τη στρατηγική ενός νέου πακεταρίσματος που θα τραβήξει στο θέατρο τους νέους και θα «βάλει χέρι» στην πλατιά δυσπρόσιτη μάζα. Η διαφορά έγκειται στο ότι οι «σοβαροί» ελπίζουν ότι αυτό το άνοιγμα σε μια ποπ αισθητική είναι ένα στρατηγικά αναγκαίο κακό, ένα παιδαγωγικό μέτρο που δεν αλλάζει την ουσία του ποιοτικού (τους) θεάτρου.

Ενώ οι περισσότερες σκηνές αλλού και σε μας ανθίστανται σαν φύλακες της παράδοσης (που συντάσσουν ευκρινής λόγος και συμπεριφορές, ολοκληρωμένοι χαρακτήρες, πραγματικότητα γκρίζα ή φεγγοβολούσα από ζωή – πάντως προβλεπόμενη), έρχονται τα πειράματα κάποιων μερακλήδων, υπογραμμισμένα με τα όρια της θεατρικής σύμβασης, του ταλέντου τους και της αιδούς μας, που μας βάζουν σε σκέψεις. […]

Ο κόσμος της πασαρέλας

Αυτό συμβαίνει δυστυχώς, χωρίς να γελάμε, στο ντιζάιν, χορο-πολυθέαμα που είδαμε πριν από λίγο καιρό στο κλαμπ +SODA του Θησείου, με τίτλο «Τα καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα». Μια θεατρική «απελευθέρωση» με εκκωφαντική μουσική (dj Ms Lefki), καλειδοσκοπικούς φωτισμούς νυχτερινού κέντρου (Ανδρέας Τρύφωνας) και κοστούμια επιστημονικής φαντασίας (Νίκος Νατσούλης), που στην καλύτερη περίπτωση μας καθιστά αδρανείς ηδονοβλεψίες του μότο «η ζωή είναι ένα πάρτι».

Στα τρία επίπεδα ενός υπερμεγέθους σκηνικού (Valentino Marengo), πασαρέλα, μπαρ αριστερά, κονσόλα dj δεξιά (εν δράσει και τα δύο), δοκιμάζεται ό,τι δεν συνιστά θεατρικό έργο: χορός, περφόρμανς, live art. Η διάλυση της γλώσσας στο ριζοσπαστικότερο: τέρμα με το κουβεντολόι. Το κείμενο της Έλενας Πέγκα (δική της και η σκηνοθεσία), αν και λιγότερο αφελές στην ανάγνωσή του, είναι σαν να μην υπάρχει. Μέσα στην οπτικοακουστική υπερβολή, όπου οι παίχτες / χορευτές αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους κυρίως σαν σώματα, ο λόγος αντηχεί σαν γλώσσα κωφαλάλων. Δεν γίνεται να βλέπουμε (στο μάξιμουμ) και να ακούμε (Στο μάξιμουμ) ταυτόχρονα, το είπε και ο κύριος Μπομπ Ουίλσον.

Τα γεγονότα παίζονται εδώ πάνω στα σώματα, όχι ανάμεσα στα σώματα, όπως είναι ο κανόνας στο αφηγηματικό θέατρο. «Άσε τις ιδέες», λέει μία από τις ανθρώπινες ρέπλικες της παράστασης. «Τα κορμιά!». Το ερώτημα σε αυτά τα μη-λογοκεντρικά θεάματα είναι εάν η επικέντρωση στο σώμα, αυτό το τόσο προσωπικό και μαζί τόσο απρόσωπο στοιχείο μας μπορεί να περιγράψει τις παραμορφώσεις της ζωής μας και τις συνέπειές τους, ή εάν απλώς πρόκειται για το ξεσάλωμα μιας ναρκισσευόμενης μόδας μαγεμένης με τον εαυτό της, καταδικασμένη στην αιώνια επανάληψή της, ανίκανη να μεταφέρει άλλα μηνύματα πέραν αυτού που είπε κάποτε η Γκερτρούντε Στάιν μπροστά στον καθρέφτη της: «Ένα σώμα είναι ένα σώμα, είναι ένα σώμα»…

Το έργο είναι μια παραλλαγή του γνωστού παραμυθιού του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Συγκεκριμένα μια παρωδία που θέλει να είναι περιεκτική σε σύγχρονους προβληματισμούς (οικολογία, αγορά, τεχνολογία, Αμερική, καταναλωτισμός) και είναι ασυνάρτητη. Θέλει να είναι μια αντικαπιταλιστική κριτική του μοτίβου «έξυπνα ρούχα» και πέφτει η ίδια στην παγίδα εξόχως καπιταλιστικών εντυπώσεων, με την τεχνολογία στη διαπασών: βίντεο, μόνιτορ, ασύρματα τηλέφωνα, ηλεκτρονική μουσική, μηχανικές φωνές. Θέλει να είναι μεταμοντέρνα στη σύλληψη και τα μέσα της, και τελικά είναι «killer» και των δύο (όσο πιο πολύ χρώμα τόσο πιο άχρωμο, όσο περισσότερος σαματάς τόσο πιο ερημότοπος – η σιωπή του τίποτε). Θέλει να είναι ποιητική (στη νοσταλγία της για ένα κόσμο που χάνεται) και είναι ακατοίκητη από αισθήματα. Μόνο στα περάσματα της Γιώτας Φέστα βρίσκουμε κάποιο μίτο προς κάτι… αλλά φευγαλέα κι αυτό.

Εν ολίγοις, το εγχείρημα πιθανόν πυροδοτήθηκε από την επιθυμία να συνδυαστούν παιχνίδι και σοβαρή πρόθεση, όμως, απέδωσε μια εξεζητημένη ανοησία. Ζωντανή και τολμηρή, όμως ανοησία. Παρ’ όλα τα στοιχεία εγγύησης: Γιώτα Φέστα, Ναταλία Δραγούμη, Κωνσταντίνος Ρήγος. Το ελαφρυντικό αυτών των χαρούμενων (για τους συντελεστές) «εκδρομών» είναι ότι η αλεγκρία του παιχνιδιού μπορεί να εμπεριέχει το σπόρο της γόνιμης έκπληξης. Κάτι που είναι δύσκολο έως ανύπαρκτο στην επανάληψη των πεπατημένων.

Αναρωτιέται κανείς εάν αυτό το πάθος για πειραματισμό, για ανίχνευση των ορίων, για επιβολή, αυτή η εργατικότητα και η έμπνευση, φαινόμενα διεθνή της τελευταίας δεκαετίας, μέλλουν να αποτελέσουν τα θεμέλια μιας νέας θεατρικής εποχής. Κάτι ακόμα απρόβλεπτο. Είναι γεγονός ότι ποτέ πριν το θέατρο δεν υπήρξε τόσο ανοιχτό σε αλλαγές, τόσο ελεύθερο από συμβάσεις και τόσο ξεπερασμένο σαν τόπος ηθικής ανάπλασης.

Της Έλενας Δ. Χατζηιωάννου/Τα Νέα, Τρίτη 2 Νοεμβρίου 1999

Το παραμυθάκι του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν «Τα καινούργια ρούχα του βασιλιά» είναι και δημοφιλές και ευφυώς σατανικό. Γι΄ αυτό και βρήκα εξαιρετική την ιδέα του Μάνθου Σαντοριναίου να γίνει πάνω σε αυτό το παραμύθι ένα θέαμα Multimedia! Και μάλιστα αυτό να μην παρουσιαστεί σε έναν από τους καθιερωμένους χώρους θεάματος, αλλά σε ένα club. Στο «+Soda».

Η Έλενα Πέγκα έγραψε το έργο, ο Κωνσταντίνος Ρήγος οργάνωσε την κίνηση – χορογραφία, ο Μάνθος Σαντοριναίος έκανε το video-art και to installation, η dj Ms Lefki τον σχεδιασμό της μουσικής, ο Valentino Marengo τον σκηνικό χώρο και ο Νίκος Νατσούλης τα κοστούμια. Πηγαίνοντας στο «+Soda», που βρίσκεται στο κάτω μέρος της Ερμού 161, στο Θησείο, είχαμε στο νου μας ότι θα απολαμβάναμε μια άλλου είδους ψυχαγωγία, θα κάναμε αυτό που λένε clubbing στο οποίο θα ήταν ενταγμένο το Multimedia. Δεν ήταν όμως έτσι. Το θέαμα είναι απλώς ενταγμένο στον χώρο του club και κρατάει με αυστηρότητα σχεδόν την αυτονομία του. Τα μπαρ όσο διαρκεί η παράσταση είναι κλειστό και κάθεσαι χωρίς ποτό στους καναπέδες που έχουν ταξινομηθεί στο χώρο. Όσοι δεν προλάβουν, στέκονται πίσω στην αίθουσα όρθιοι για μία ώρα, όσο διαρκεί η παράσταση. Αυτοί ίσως είναι οι πιο τυχεροί, γιατί θα μπορούν να λικνίζονται στους ρυθμούς της μουσικής, εφόσον βεβαίως δεν είναι στριμωγμένοι όπως στην προχθεσινή πρεμιέρα.

Η παράσταση αρχίζει και τελειώνει με δύο ευρήματα, που αντλούνται από την κεντρική ιδέα του παραμυθιού. Ένας άνδρας καθισμένος και δεμένος σε μια ηλεκτρική καρέκλα προετοιμάζει από τον δήμιό του να θανατωθεί. Είναι το παιδί που ξεστόμισε την αλήθεια, ότι «ο βασιλιάς είναι γυμνός», όταν το πλήθος παραληρούσε (;) γι’ αυτό το καινούργιο κοστούμι που λανσαριζόταν θορυβωδώς από τους ραφτάδες του και τον ίδιο τον βασιλιά σε μια αυτοκρατορική πασαρέλα. Με video-art στις διάσπαρτες στον χώρο οθόνες, με μουσικές μοντέρνες, με ένα θίασο από αρμόδιους στο είδος ηθοποιούς – Γιώτα Φέστα, Ναταλία Δραγούμη, Αλέκο Συσσοβίτη, Κώστα Καζανά, Κώστα Κρομμύδα και τον Κωνσταντίνο Ρήγο ως αυτοκράτορα – η παράσταση προχωράει μοδάτη με φλας μπακ στο μοντέρνο παραμύθι σαν ένα μεγάλης διάρκειας video-clip, με έντονο μπιτ και τον dj επί σκηνής να κάνει εντυπωσιακές μίξεις τραγουδιών και ήχων. Φορτωμένοι όμως από ένα σχοινοτενές κείμενο και με τους θεατές καθηλωμένους στα λευκά καναπεδάκια, χάνει την ελαφράδα της, συχνά και το χιούμορ. Ωστόσο, το ύφος παραμένει αυτό που λένε trendy ως το τέλος. Ώσπου ο αυτοκράτωρ βγάζει το μαύρο κοστουμάκι του και γίνεται fashion victim των προτάσεων και των δύο «προχωρημένων» ή απατεώνων σχεδιαστών, φορώντας το πολυδιαφημισμένο ανύπαρκτο, άυλο «καινούργιο» κοστούμι. Με ένα ζευγάρι μαύρες μπότες και γυμνός προχωράει στο προσκήνιο λουσμένος στο φως και στα επιφωνήματα ενώ την ίδια στιγμή βλέπουμε στο video το παιδί που τόλμησε να πει ότι «ο βασιλιάς είναι γυμνός» να γέρνει το κεφάλι του στην ηλεκτρική καρέκλα. Αυτά! Μετά ο χώρος ξαναγίνεται club. Το μπαρ ανοίγει, οι θεατές παίρνουν το ποτό τους, η μουσική αρχίζει και πάλι, οι νέοι χορεύουν, η βραδιά συνεχίζεται.

Έθνος, 7 Δεκεμβρίου 1999

Ατμόσφαιρα; Κλαμπ. Μέσα σε κλαμπ, άλλωστε, δίνεται η παράσταση. Μισή ώρα πριν από την έναρξή της αρχίζει η μουσική, που «περιγράφει» όσα πρόκειται για ακολουθήσουν. Εσείς πρέπει να έχετε πάει πολύ νωρίτερα. Γιατί ανάλογα με τη θέση σας στην ουρά θα βρείτε ή δεν θα βρείτε κάθισμα. Έτσι κι αλλιώς, μην το βάλετε μαράζι. Μία ώρα και πέντε λεπτά μόλις κρατάει η παράσταση. Μπορείτε και όρθιοι.

Παραμύθι δεν θυμίζει ο τίτλος; «Τα καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα» (ή του βασιλιά, αν προτιμάτε) είναι παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Αυτό όμως που θα δείτε στη σκηνή του «Plus Soda» δεν είναι παραμύθι. Είναι μια διασκευή του από την Έλενα Πέγκα, για να φέρει το κείμενο στα «καθ’ ημάς».

Το έφερε; Εντελώς. Αφαιρώντας του την ατμόσφαιρα του παραμυθιού και τυλίγοντάς το στην καθημερινότητα του 2000. Μια καθημερινότητα που περνάει σαν νερό από πάνω σου και χάνεται ανεπιστρεπτί, χωρίς να σε αφήσει να κρατήσεις κάτι – ένα βλέμμα, μια σκέψη, μια κίνηση, μια χειρονομία.

Είναι γυμνός, λοιπόν, ο αυτοκράτορας; Στα τελευταία δευτερόλεπτα του έργου κυριολεκτικά. Στα υπόλοιπα είναι γυμνός ο λόγος που εκφέρεται και οι σκηνές που παρουσιάζονται από τα βίντεο. Σαν να μην έχει αυτός ο αιώνας μνήμη. Σαν να χάθηκε για πάντα η μαγεία.

Ερμηνείες; Από συμπαθητικές έως εξαιρετικές. Ο Κωνσταντίνος Ρήγος είναι ο αδιαμφισβήτητος πρωταγωνιστής της παράστασης. Χορεύει μοναδικά, ακολουθώντας τα βήματα μιας εσωτερικής αρμονίας, μιας πορείας μοναχικής. Άλλωστε, γνωρίζουμε πολύ καλά τη διαδρομή του, που είναι γεμάτη από επιτυχίες.

Η Γιώτα Φέστα, η Ναταλία Δραγούμη, ο Αλέκος Συσσοβίτης, ο Κώστας Καζανάς, ο Κώστας Κρομμύδας, η Λευκή Ζιόγκα συμμετέχουν ο καθένας με τους δικούς του «χυμούς» στην παράδοση. Στήνουν μπροστά στα μάτια του θεατή την εποχή μας και αρχίζουν να την ξηλώνουν – μέχρι το τέλος.

Έχετε ακόμα καιρό να το δείτε; Έναν ολόκληρο μήνα. Μετά οι συντελεστές θα πάρουν άλλους δρόμους. Ο Κωνσταντίνος Ρήγος είναι ο πλέον πολυάσχολος. Τον περιμένει μια παραγωγή στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (με σκηνικά Διονύση Φωτόπουλου μάλιστα) αλλά και μερικές παραστάσεις στην Μπογκοτά, που θα δοθούν την άνοιξη με το «Ρινγκ», το οποίο είχε παρουσιαστεί πέρσι από το χοροθέατρο «Οκτάνα» στο θέατρο «Ήβη». Άλλωστε, με το χοροθέατρο αυτό θα δουλέψει και στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος για τον «Κυανοπώγωνα», όπου θα συμμετάσχει και το χοροθέατρο ΚΘΒΕ